Jestor Programa Advokasia KSI, Flaviano M. Martins hateten, komemorasaun loron mundial luta kamponezes ne’ebé realiza iha Aldeia Kmalpun, Suku Lihu, Postu Administrativu Railaco, Munisipiu Ermera ho objetivu atu buka partilla issue estratejiku no solusaun alternativa saida mak kamponezes presiza halo hodi bele atinji independensia ida total no soberanu. Aliende ne’e buka refleta esensia husi luta kamponeza sem terra Brazil nian hodi asesu ba rai ne’ebé koñesidu ho masakre “Eldorado dos Carajás” ne’ebé akontese iha 17 Abril 1996 iha Estadu Para, regiaun Sul Brazil nian.
“Iha loron ne’e, Polisia Militar asasinadu tiru mate kamponeza na’in 19 husi Movimentu dos Trabalhadores Rurais Sem Terra (MST), bainhira defende sira nia direitu ba rai. Ne’e duni, ikus mai La Via Campesina konsidera loron ne’e nu’udar loron mundial ba Luta Kamponezes nian,” deklara Flavio M. Martins.
Objetivu seluk mak atu refleta situasaun atual kamponezes kona ba dezafius, oportunidades no alternativas sira, nune’e mós konsolida luta kamponezes nian ba soberania aihan, independensia ekonomia no protesaun ekolojia.
Nia haktuir, atividade sira ne’ebé organiza iha momentum ida ne’e atu refleta espiritu luta kamponezes nian ba ukun rasik a’an loloos no kompletu. Atividade hirak ne’e mak hanesan, reflorestasaun, konservasaun be’e, loke filme, artes populares no semináriu.
Atividade hirak ne’e hotu organiza ho karater popular no auto-sufisiensia, nune’e bele fó espasu ba membru kamponeza sira hotu libre atu partisipa no kontribui aihan lokal no bebidas ruma ne’ebé iha ba sustenta atividade durante loron rua nia laran.
Entertantu Prezidente UNAER, Carlos Soares iha ninia intervensaun hateten, iha Timor-Leste durante ne’e ita komemora de’it mak loron mundial Traballadór, maibé iha tinan ida ne’e ita mós hanoin ona hodi komemora loron mundial luta kamponezes nian, tanba iha luta ida ne’e kamponezes balun mós lakon sira nia vida (mate) bainhira defende to’os na’in sira nia direitu ba rai.
“Iha momentum ida ne’e ita hakarak ko’alia nakloke ba malu katak, hanesan to’os na’in hahú ohin ba oin konsidera loron 17 Abril, loron 22 Abril no loron 1 Maiu nu’udar loron importante ida ba kamponezes no traballadór sira iha Timor-Leste hodi komemora iha kada tinan,” informa Prezidente UNAER.
Ita presiza komemora loron mundial hirak ne’e husi fatin ida ba fatin seluk, husi uniaun ida ba uniaun seluk, nune’e bele alerta ba to’os na’in sira hotu hodi halo reflesaun ba luta kamponezes nian uluk no luta kamponezes nian agora.
Iha luta kamponezes uluk ema barak fakar ran, balun tenke lakon vida tanba de’it defende to’os na’in sira nia direitu ba rai, ne’e duni agora ita presiza ejize nafatin ba estadu hodi fó espasu ba kamponezes sira asesu ba rai, nune’e bele halo produsaun hodi hametin soberania aihan no hadia ekonomia familia.
Reprezentante organizasaun no movimentu sira ne’ebé hola parte iha komemorasaun loron mundial luta kamponezes mak hanesan, Country Director APHEDA iha Timor-Leste, Diretur KSI, reprezentante Oxfam Timor-Leste (membru Rede ba Rai), Extensionista Suku Lihu ne’ebé reprezentante Departamentu Agrikultura Postu Railako, Xefi Aldeia Kamalpun, estrutura KNRA ne’ebé kompostu husi Uniaun Agrikultór Munisipiu Manufahi, Uniaun Agrikultór Munisipiu Bobonaro, Uniaun Agrikultór Covalima, Uniaun Agrikultór Ermera, Grupu Agrikultór Aileu, Grupu Agrikultór Ainaro, membru grupu agrikultór Kamalpun, membru IEFS, reprezentante movimentu Komite Esperansa, reprezentante Movimentu Rosas Mean no organizasaun movimentu sira seluk tan.
Orador iha atividade seminariu kompostu husi, Ecka Costa husi movimentu Rosas Mean ne’ebé ko’alia kona ba “tansa emansipasaun feto” no Ines Noronha Martins, Konselleira ba Asuntu Feto Direitu ba Rai iha OXFAM no ETM iha Rede ba Rai, ne’ebé ko’alia kona ba “tansa feto tenki iha direitu asesu ba rai”. (**)
